Dienstplicht

In een vervolgverhaal vertel ik de geschiedenis van Dorus de Mari, geboren 20 mei 1781. Het verhaal is gebaseerd op feitenonderzoek door mijn vriend Theo van Bemmel. Hier en daar komt er iets uit mijn duim om de geschiedenis wat te verlevendigen. Het hele verhaal (tot nu toe) is terug te vinden in de categorie Remplaçant Je vindt hier het nieuwste hoofdstuk bovenaan dus lezen van onder naar boven verdient de aanbeveling.

De expansiedrift van Napoleon kost steeds meer mankracht. In 1802 was daarom de dienstplicht ingevoerd en nu Lodewijk Napoleon weg is is ons land niet meer dan een Franse provincie, met dienstplicht dus. Utrecht stad moet 62 man leveren en andere steden moeten verhoudingsgewijs presteren. Er is een ontsnapping mogelijk voor de mannen die ingeloot zijn, een dure. Ze kunnen op zoek naar een vervanger, de remplaçant. Logisch, dat prijskaartje, je was een jaar en misschien wel jaren van huis en de kans niet terug te keren was zelfs nog groter. Die prijs wordt uiteindelijk bepaald door vraag en aanbod, ordinair handjeklap dus. Door de bank genomen betaalt de man die zich laat vervangen ongeveer 2000 gulden, omgerekend naar de prijzen van nu € 15.000. Daar komen dan nog bemiddelingskosten bij. Hoe dan ook, je laten vervangen is alleen voor de rijken weggelegd. Het spreekt voor zich dat de vervanger een gezonde vent moet zijn.
In 1811 moeten alle Utrechtse mannen die geboren zijn in 1791 zich melden. Toen bleek dat het er te weinig waren om een verantwoorde keuze te maken moesten ook zij, die in 1788 geboren waren eraan geloven. Uiteindelijk meldden zich 208 mannen waarvan er 170 goedgekeurd werden.
Dat alles ging niet zonder slag of stoot. De bevolking was zeer verbolgen en mannen uit de gekozen geboortejaren doken onder. Op 6 maart kwamen tien Franse soldaten een man in de Koestraat ophalen. De deserteur was volgens zeggen van zijn vrouw niet thuis, ‘geen idee waar hij uithangt’. De vrouw werd daarop gearresteerd en afgevoerd naar het gevang tot grote woede van de omstanders. Die gooiden stenen naar de Fransen die zich terugtrokken uit angst anders slachtoffers te maken. Een dg later volgt een waarschuwing aan het volk, wie zich verzet wordt opgepakt en zelfs lijfstraffen worden dan niet uitgesloten.
Op 18 maart begint in de vroege ochtend de loting van de lichting 1788. Alle mannen van dat geboortejaar moeten zich melden in de St Janskerk. Biten op het Janskerkhof verzamelt zich een grote menigte boze burgers. Gendarmes te paard en soldaten moeten het volk in bedwang houden. In de omliggende kroegen wachten de vaders en moeders, de broers en zussen van de opgeroepenen zich in afwachting van de uitslag. Die komt om twee uur ’s middags.
Voor de rijke ingelote mannen is er een ontsnappingsmogelijkheid, ze kunnen een vervanger inhuren. De prijs daarvoor loopt al snel op tot wel 1200 guldens, omgerekend naar huidig geld € 10.000 ongeveer.
Op 1 april moeten de ingelote mannen zich weer in de Janskerk melden. Daar worden ze gescreend en worden de 62 te leveren ongelukkigen aangewezen. Opluchting bij degenen die niet in dienst hoeven. De ongelukkigen moeten zich 8 april in Amsterdam melden. Achterblijvers zijn bang hen misschien wel nooit meer terug te zien.